Mastektomia to operacja chirurgiczna polegająca na usunięciu piersi, najczęściej wykonywana w leczeniu lub profilaktyce raka piersi. Decyzja o poddaniu się temu zabiegowi jest jedną z najtrudniejszych, przed jakimi staje kobieta w obliczu diagnozy nowotworowej. Dokładne zrozumienie dostępnych opcji, rodzajów zabiegów oraz ich konsekwencji pomoże pacjentkom lepiej przygotować się zarówno do samej operacji, jak i okresu rekonwalescencji.
Czym jest mastektomia i kiedy jest wykonywana?
Mastektomia to zabieg chirurgiczny polegający na częściowym lub całkowitym usunięciu gruczołu piersiowego. Jest stosowana głównie w leczeniu raka piersi, ale może być również wykonywana profilaktycznie u osób z wysokim ryzykiem genetycznym rozwoju tego nowotworu.
Wskazania do mastektomii obejmują:
- Zdiagnozowany inwazyjny rak piersi, szczególnie gdy guz jest duży lub wieloogniskowy
- Rozległy rak przedinwazyjny (DCIS) obejmujący znaczną część piersi
- Nawrót nowotworu po wcześniejszym leczeniu oszczędzającym
- Profilaktyka u osób z mutacjami genów BRCA1, BRCA2 lub innymi czynnikami wysokiego ryzyka
- Duży rozmiar guza w stosunku do wielkości piersi, uniemożliwiający osiągnięcie dobrego efektu kosmetycznego przy leczeniu oszczędzającym
Mastektomia nie zawsze jest konieczna w leczeniu raka piersi. W wielu przypadkach możliwe jest zastosowanie leczenia oszczędzającego pierś (BCT – Breast Conserving Therapy), zwłaszcza przy wczesnym wykryciu nowotworu.
Rodzaje mastektomii
Istnieje kilka typów mastektomii, różniących się zakresem usuwanej tkanki oraz możliwościami zachowania estetycznego wyglądu piersi. Wybór odpowiedniej metody zależy od rodzaju i zaawansowania nowotworu, budowy anatomicznej pacjentki oraz jej indywidualnych preferencji.
Mastektomia całkowita (prosta)
Jest to najczęściej wykonywany rodzaj mastektomii, polegający na usunięciu całego gruczołu piersiowego wraz z brodawką i otoczką. Podczas tego zabiegu:
- Usuwana jest cała tkanka gruczołowa piersi
- Zachowywane są mięśnie piersiowe pod gruczołem
- Zazwyczaj usuwane są węzły chłonne wartownicze (1-3 węzły) w celu sprawdzenia, czy nowotwór się rozprzestrzenił
Ten rodzaj mastektomii jest stosowany w przypadku rozległego raka przedinwazyjnego (DCIS) lub jako zabieg profilaktyczny. Pozostawia płaską bliznę biegnącą w poprzek klatki piersiowej.
Mastektomia radykalna zmodyfikowana
Obejmuje usunięcie całej piersi wraz z brodawką i otoczką oraz węzłami chłonnymi pachowymi, ale z zachowaniem dużego mięśnia piersiowego. Wykonywana jest, gdy:
- Nowotwór jest inwazyjny i istnieje ryzyko rozprzestrzenienia się do układu limfatycznego
- Istnieje podejrzenie przerzutów do węzłów chłonnych
- Konieczne jest usunięcie większej liczby węzłów chłonnych (10-20) dla dokładnej oceny zaawansowania choroby
Mastektomia radykalna (klasyczna)
To najbardziej rozległy zabieg, obejmujący usunięcie całej piersi, węzłów chłonnych pachowych oraz mięśni piersiowych. Obecnie wykonywana jest rzadko, głównie w przypadkach zaawansowanego raka piersi z naciekaniem mięśni piersiowych. Zabieg ten może powodować znaczne deformacje klatki piersiowej i ograniczenia ruchomości ramienia.
Mastektomia podskórna (subcutaneous mastectomy)
Polega na usunięciu tkanki gruczołowej z zachowaniem skóry, brodawki i otoczki. Jest stosowana głównie w przypadkach:
- Profilaktyki u osób z wysokim ryzykiem genetycznym
- Niektórych przypadków DCIS bez zajęcia kompleksu brodawka-otoczka
- Gdy planowana jest natychmiastowa rekonstrukcja piersi
Mastektomia z oszczędzeniem skóry (skin-sparing mastectomy)
Podczas tego zabiegu usuwana jest tkanka gruczołowa, brodawka i otoczka, ale zachowywana jest większość skóry piersi. Ta technika:
- Umożliwia osiągnięcie lepszych efektów estetycznych przy rekonstrukcji
- Pozwala na natychmiastową rekonstrukcję piersi z zachowaniem naturalnego kształtu i konturów
- Jest coraz częściej stosowana u pacjentek, które kwalifikują się do rekonstrukcji
Mastektomia z oszczędzeniem brodawki (nipple-sparing mastectomy)
Jest to najnowocześniejsza technika, w której zachowuje się skórę, brodawkę i otoczkę, usuwając jedynie tkankę gruczołową. Ta metoda oferuje najlepsze efekty estetyczne i psychologiczne, pozwalając na zachowanie naturalnego wyglądu piersi. Jest odpowiednia dla pacjentek:
- Z guzem oddalonym od brodawki o co najmniej 2 cm
- Bez zajęcia skóry i brodawki przez nowotwór
- Planujących natychmiastową rekonstrukcję
Rekonstrukcja piersi po mastektomii
Rekonstrukcja piersi to zabieg mający na celu odtworzenie kształtu piersi po mastektomii. Może być wykonana:
Natychmiastowo – podczas tej samej operacji co mastektomia, co pozwala uniknąć przeżywania utraty piersi i dodatkowego zabiegu
Odroczona – kilka miesięcy lub lat po mastektomii, co może być korzystne w przypadku konieczności zastosowania radioterapii po operacji
Metody rekonstrukcji obejmują:
- Wykorzystanie implantów silikonowych lub wypełnionych solą fizjologiczną – metoda prostsza, z krótszym czasem rekonwalescencji
- Rekonstrukcję z wykorzystaniem własnych tkanek pacjentki (płaty skórno-mięśniowe z brzucha, pleców lub pośladków) – dająca bardziej naturalne efekty, ale bardziej złożona operacyjnie
- Metody mieszane łączące implanty z własnymi tkankami pacjentki
Rekonstrukcja piersi jest refundowana przez NFZ w Polsce i uznawana za integralną część leczenia raka piersi. Każda pacjentka po mastektomii ma prawo do informacji o możliwościach rekonstrukcji oraz skierowania do specjalisty chirurgii plastycznej.
Przygotowanie do mastektomii i rekonwalescencja
Przed zabiegiem warto:
- Odbyć szczegółową rozmowę z chirurgiem o rodzaju mastektomii i możliwościach rekonstrukcji, zadając wszystkie nurtujące pytania
- Skonsultować się z psychologiem lub terapeutą, aby omówić emocjonalne aspekty zabiegu
- Rozważyć dołączenie do grupy wsparcia, gdzie można poznać doświadczenia innych kobiet po mastektomii
- Przygotować dom do okresu rekonwalescencji (wygodne ubrania zapinane z przodu, poduszki do podpierania, organizacja przestrzeni tak, by niezbędne przedmioty były w zasięgu ręki)
- Zaplanować pomoc w codziennych czynnościach w pierwszych tygodniach po zabiegu
Rekonwalescencja po mastektomii trwa zwykle:
- 2-3 tygodnie do powrotu do lekkich codziennych czynności
- 4-6 tygodni do pełnego powrotu do aktywności (bez dźwigania ciężarów)
- Do 3 miesięcy w przypadku rekonstrukcji z użyciem własnych tkanek
Regularna rehabilitacja po zabiegu jest kluczowa dla odzyskania pełnej sprawności ramienia i zapobiegania powikłaniom. Powinna być rozpoczęta już w pierwszych dniach po operacji pod nadzorem fizjoterapeuty.
Powikłania po mastektomii mogą obejmować:
- Krwiak lub zakażenie rany wymagające interwencji
- Obrzęk limfatyczny ramienia po stronie operowanej – może pojawić się nawet kilka lat po zabiegu
- Ograniczenie ruchomości barku i sztywność stawu barkowego
- Ból lub drętwienie w okolicy blizny i pachy, czasem przechodzące w przewlekły zespół bólowy
- Reakcje psychologiczne związane ze zmianą obrazu ciała
Życie po mastektomii
Mastektomia to nie tylko zabieg medyczny, ale również doświadczenie głęboko wpływające na psychikę i postrzeganie własnego ciała. Akceptacja zmiany wyglądu i odbudowa poczucia kobiecości to proces, który wymaga czasu i wsparcia. Po zabiegu warto:
- Regularnie uczestniczyć w wizytach kontrolnych zgodnie z zaleceniami onkologa
- Wykonywać zalecane ćwiczenia rehabilitacyjne, nawet gdy ustąpią dolegliwości
- Korzystać ze wsparcia psychologicznego i grup wsparcia, które pomagają w przepracowaniu emocji związanych z chorobą i zmianą wyglądu
- W przypadku braku rekonstrukcji rozważyć zewnętrzne protezy piersi, które są dostępne w różnych kształtach i rozmiarach, a ich zakup jest częściowo refundowany
- Stopniowo wracać do aktywności fizycznej, która poprawia samopoczucie i wspomaga powrót do zdrowia
Wiele kobiet po mastektomii prowadzi pełne i aktywne życie. Współczesne metody leczenia i rekonstrukcji pozwalają na zachowanie dobrej jakości życia po przebytym zabiegu. Coraz więcej pacjentek otwarcie dzieli się swoimi doświadczeniami, co pomaga przełamywać tabu i zmniejszać lęk związany z operacją.
Decyzja o rodzaju mastektomii powinna być zawsze podejmowana indywidualnie, po dokładnej analizie sytuacji klinicznej pacjentki oraz jej preferencji i oczekiwań. Warto pamiętać, że masz prawo do pełnej informacji i aktywnego udziału w planowaniu swojego leczenia.
Wybór odpowiedniego rodzaju mastektomii jest kluczowy dla skutecznego leczenia i dobrostanu pacjentki. Dzięki postępom w chirurgii onkologicznej i rekonstrukcyjnej, możliwe jest nie tylko skuteczne leczenie raka piersi, ale również zachowanie naturalnego wyglądu i dobrej jakości życia po zabiegu. Rosnąca świadomość społeczna oraz dostępność grup wsparcia sprawiają, że kobiety po mastektomii mogą liczyć na coraz lepsze zrozumienie i pomoc w powrocie do pełni życia.